بررسی و تحلیل نقش طاووس در جُل های قشقایی

جل­ اسب، یکی از مهم­ترین و ضروری­ترین دست­بافته­های عشایر قشقایی است که از زمان حضور اسب در جامعه ایلی، همواره مورد توجه و استفاده بوده است. در این بافته، بافنده علاوه بر سعی در ارائه جلی با دوام و کیفیت بالا، اهتمامی ویژه به بُعد زیباشناختی (نقش و رنگ) آن داشته ­است. از این رهگذر، هم­نشینی دو عنصر تجسمی نقش و رنگ در جل­های قشقایی، آن­را به یک اثر هنری بومی و عشایری (کاربرد جل­ها به­واسطه تغییر شیوه زندگی، منسوخ‌شده است)، تبدیل نموده­است که امروزه زینت­بخش مجموعه­ها و موزه­های مشهور جهان است. این مقاله بر آن است تا جل­های نقش طاووسی را از منظر زیباشناختی بررسی، تحلیل و معرفی نماید. از این­رو، تعداد سی جل از منابع مختلف جمع­آوری و مورد مطالعه قرار گرفت. یافته­های پژوهش چنین است: نقوش در نمونه­های انتخابی به چهار طبقه جانوری (حیوانات و پرندگان)، انسانی، گیاهی و اشکال هندسی تقسیم می­شود که از این میان نقوش جانوری و به‌طور خاص نقش پرنده طاووس در برگه‌های متنوع، بیش­ترین حضور را هم به­صورت تک‌نگاره و هم به­صورت تکرار در قالب نوارهای افقی، در زمینه جل­ها دارند. هم­چنین تعداد رنگ­های به­کار رفته در این بافته­ها بین 8 الی 12 رنگ است که عبارت است از قرمز، آبی، سرمه­ای، سبز، زرد، نارنجی، عنابی، سیاه، سفید، خرمایی، قهوه­ای باز و سیر. هم­چنین فن بافت جل­ها، سوزنی و قالی بری (ترکمن نقش) است. این پژوهش از نوع بنیادین و روش تحقیق از نوع تحلیلی ـ توصیفی  است. شیوه گردآوری داده­ها نیز توأمان به­صورت کتابخانه­ای و میدانی، جستجو در موزه­ها و مجموعه­های معتبر، بوده است.